Gdy wyczerpią się wszystkie prawne oraz faktyczne możliwości polubownego rozstrzygnięcia sporu między wierzycielem, a dłużnikiem, albo kiedy dłużnik unika, ignoruje, lub nie podejmuje rozmów co do spłaty długu, zostaje tylko już droga Sądowa.
Podczas wyboru drogi dochodzenia naszych racji decydują dowody jakimi dysponujemy i jaka jest wartość przedmiotu sporu. Zawsze możemy skierować sprawę do rozpoznania w postępowaniu zwykłym, nakazowym, upominawczym lub uproszczonym. Dobór najlepszego sposobu w dochodzeniu należności już na samym początku ułatwia bądź utrudnia całe postępowanie. Wierzyciele najczęściej wybierają niewłaściwy tryb postępowania co opóźnia, przedłuża a niekiedy uniemożliwia ściągnięcie należności od dłużnika szczególnie w sytuacjach, gdy czas gra na naszą niekorzyść, a zwłaszcza w sytuacji, gdy dłużnik wyzbywa się majątku.
Postępowanie nakazowe
Postępowanie nakazowe należy do właściwości Sądów rejonowych i okręgowych. Jeżeli wartość sporu jest większa niż 75 000 zł, Sądem właściwym sprawy staje się Sąd okręgowy. W przypadku postępowania nakazowego skierowanie roszczenia wzajemnego jest niedopuszczalne, a do potrącenia mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione takimi dokumentami, jakie były wymagane do wydania nakazu zapłaty.
Postępowanie nakazowe jest najlepsze z dwóch powodów. Jest znacznie szybsze i o wiele tańsze. Szybsze gdyż możemy w otrzymać prawomocny wyrok, gotowy do egzekucji komorniczej już nawet po 2-3 miesiącach od dnia złożenia pozwu w sądzie. Tańszym, bo opłata stosunkowa od wartości przedmiotu sporu wynosi jedynie ¼ wartości opłaty w postępowaniu zwykłym. Te korzyści są często decydującym czynnikiem dla wierzycieli. Zwykły proces jest z zasady dłuższy i droższy, dodatkowo nie zawsze dłużnikowi opłaca się wnosić zarzuty do nakazu zapłaty gdyż w takiej sytuacji pozostałem ¾ opłaty, której nie uiścił wierzyciel musi pokryć on sam.
Postępowanie upominawcze
Postępowanie upominawcze jest często błędnie porównywane do postępowania nakazowego, co prawda oba mogą skończyć się wydaniem nakazu zapłaty. Poświadczenie dokumentów zgodnie z oryginałem oraz wymogi formalne pozwu są również obowiązujące w postępowaniu upominawczym. W tym postępowaniu również należy dysponować wiarygodnymi dokumentami i dowodami potwierdzającymi naszą wierzytelność, lecz wciąż bardzo istotnym elementem jest aby żądanie nie budziło wątpliwości przy ocenie dowodów przez Sąd. W porównaniu do postępowania nakazowego nie mamy tu zamkniętego katalogu dokumentów i dowodów, na których musi być oparte żądanie naszego pozwu. Postępowanie to, tak samo należy do właściwości Sądów rejonowych i okręgowych. Jeśli wartość przedmiotu sporu jest większa niż 75 000 zł Sądem właściwym do rozpoznania sprawy będzie Sąd okręgowy.
Gdy uda nam się otrzymać nakaz zapłaty, dłużnik tak samo jak w postępowaniu nakazowym jest zobowiązany do uregulowania roszczenia w całości względem powoda, razem z kosztami sądowymi w tym kosztami zastępstwa procesowego w ciągu 2 tygodni od otrzymania nakazu zapłaty, ewentualnie może w tym terminie wnieść sprzeciw. W przypadku wniesienia sprzeciwu sprawa zaczyna się od nowa, zostaje przekazana do rozpatrzenia w trybie zwykłym lub odrębnym. Skutkiem sprzeciwu jest tylko utrata mocy nakazu zapłaty, lecz w dalszym ciągu skutecznie można dochodzić swoich praw.
Postępowanie uproszczone
Kiedy mamy do czynienia z małą wartością sporu także w sytuacji sprawy o zapłatę czynszu bądź najem, stosowane jest postępowania uproszczone. Charakterystyka tego postępowania polega na tym, że postępowanie dowodowe jest ograniczone, natomiast większość pism wnoszona jest na urzędowych, specjalnie do tego przeznaczonych formularzach.
Pozew w postępowaniu uproszczonym wnosi się na specjalnym formularzu Sądowym. Na formularzu wnosi się również odpowiedź na pozew, sprzeciw bądź zarzuty. Warto pamiętać ,że w postępowaniu uproszczonym nie możemy dokonywać kumulacji roszczeń tj. że jednym pozwem można objąć maksymalnie jedno roszczenie, chyba że mamy do czynienia z roszczeniami wynikającymi z samej umowy. W takim postępowaniu nie możemy dokonywać przekształceń podmiotowych, niedopuszczalne też jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. Kosztami wniesienia pozwu jest wpis kwotowy uzależniony od wartości przedmiotu sporu, a nie jak przy zwykłym pozwie wpis procentowy.
Te trzy rodzaje postępowań sądowych przede wszystkim pozwalają szybko i sprawnie odzyskać należności. Pozwany otrzymując nakaz zapłaty, często wiedząc o jego zasadności, rezygnuje z zarzutów czy sprzeciwu w obawie przed powiększeniem kosztów sądowych. Dobrze napisany, wybrany w odpowiednim trybie pozew to 90% sukcesu. Ważną kwestią jest posiadanie odpowiedniej dokumentacji, która niezbicie pokaże, że mamy rację. Wtedy nakaz zapłaty wydany przez sąd odniesie pożądany skutek i odzyskamy należność od dłużnika. Gdy dłużnik przegra sprawę i wciąż nie płaci, występujemy do Sądu o nadaje klauzuli wykonywalności w elektronicznym postępowaniu upominawczym, gdyż w tym przypadku nakazowi zostaje nadana klauzula wykonywalności z urzędu. Kiedy już otrzymujemy nakaz zapłaty zaopatrzony w klauzulę wykonywalności kierujemy sprawę do komornika, który na podstawie tego wniosku będzie mógł dokonać egzekucji.